شناسایی ۵ مسئله اولویت‌دار در نظام آموزش عالی

به گزارش گروه آموزش و دانشگاه خبرگزاری علم و فناوری آنا، غلامرضا سلیمی، معاون آموزش و پژوهش ستاد علم و فناوری شورای عالی انقلاب فرهنگی، در ابتدای سومین نشست سیاست پژوهشی نظام ارتقای مرتبه اعضای هیئت‌علمی اظهار کرد: آئین‌نامه ارتقا یک سند حکمرانی راهبردی است.

وی ضمن تأکید بر نقاط قوت آئین‌نامه قبلی افزود: از تصویب آئین‌نامه قبلی ۸ سال گذشته است و اقتضائات محیط داخلی و خارجی زیست‌بوم علمی و دانشگاهی کشور تغییر کرده، لذا با یک بررسی جامع ضمن حفظ دستاورد‌های علمی گذشته باید خیز جدید علمی را رقم بزنیم و علم نافع بومی برای حل مسائل جاری و آتی کشور داشته باشیم و انسان‌هایی مهذب و کارآمد در سطوح مختلف اداره کشور تربیت کنیم.

اجرایی‌سازی ۱۵ پروژه در نظام آموزش عالی

صالح رشید حاجی خواجه لو، رئیس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت در ادامه درباره تحول در آموزش عالی گفت: در طول ده سال گذشته تاکنون ۱۵ پروژه در رابطه با تحول در نظام آموزش عالی در پژوهشکده حکمت انجام شده است که همه حوزه‌های حکمرانی آموزش عالی را شامل می‌شود. در این‌ها اسناد بالادستی، مسائل جاری، بیانات مقام معظم رهبری و ... مرور شده و به سه رویکرد رسیده‌ایم که باید مبنا قرار گیرند.

وی رویکرد‌های تحولی آموزش عالی را مأموریت‌گرایی، مسئله‌محوری و حل مسئله و کسب مرجعیت علمی عنوان کرد و با طرح این سؤال که منظورمان از تحول در آموزش عالی چیست؟ گفت: تحول دارای ویژگی‌ها و الزاماتی است. برخی ویژگی‌های تحول در نظام آموزش عالی طبق بیانات مقام معظم رهبری شامل گرایش به سمت بهتر شدن، شتاب در حرکت‌ها، شناسایی نقاط قوت، حفظ هویت دانشگاه در ضمن حرکت رو به جلو، دفعی نبودن و تدریجی بودن تحول، و اینکه تحول در بازه بلندمدت اتفاق می‌افتد.

خواجه‌لو با بیان اینکه از دیگر الزامات تحول نظام آموزش عالی جهان‌بینی و هدفمندی است، بیان کرد: راهبر تحول آموزش عالی باید فرمانده داخل میدان باشد (یعنی هم به لحاظ نظری و هم عملی به تحول اعتقاد داشته باشد)، از تحول نهراسد، تحول نباید صرفاً در حد سیاست‌ها باشد، همچنین نیاز است که برای تحول الگوی مشخصی طراحی شود.

وی ادامه داد: سیاست‌های علمی کشور به یک برنامه عملیاتی منجر نشده و نباید بحث تحول در شورای عالی انقلاب فرهنگی در قالب سند بماند بلکه باید اجرایی شود. چندین سال پیش یکی از دانشجویان سؤالی را از مقام معظم رهبری پرسید که از نظر شما کمبود‌های نظام به نظامات مربوط می‌شود یا کارگزاران؟ که ایشان می‌فرمایند به کارگزاران برمی‌گردد. کارگزار با یک تصمیم غلط می‌تواند مسیر انقلاب را تغییر دهد. چیزی که به کارگزاران جهت می‌دهد محتوا یا همان برنامه است.

رئیس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت اضافه کرد: نقشه راه تحولی که ما طراحی کردیم در قالب استعاره‌ای، دانشگاه را همچون لوکوموتیو می‌بیند. در اینجا واگن‌های لوکوموتیو دستگاه‌های صنعتی، فرهنگی و اجرایی جامعه است. اگر این لوکوموتیو که دانشگاه است، نقص فنی داشته باشد، واگن‌ها به حرکت در نمی‌آیند. متأسفانه صرفاً بدنه لوکوموتیو را وارد کرده‌ایم، ولی باقی مباحث که ریل‌ها (سیاست علم و فن‌آوری) و موتور علم و فن‌آوری آن را نداریم.

خواجه لو افزود: صرفاً بازنگری آئین‌نامه ارتقا، آمایش آموزش عالی و اصلاح سنجش و پذیرش دانشجو موجب تحول نمی‌شود. بلکه در بحث نهاد و ساختار و کارگزارن باید تحول ایجاد شود. در بحث کارگزاران صرفاً با برنامه، تحول ایجاد نمی‌شود بلکه باید مناصب کلیدی احصا شده یا کارسازی و کادریابی شود.

وی با بیان اینکه کارسازی برنامه بلندمدت است گفت: همچنین نظام مسائل را مبتنی بر ۲۲ مشکل طراحی کردیم و برای آن‌ها مسئله یابی شده است. از طریق مصاحبه با کارگزاران آموزش عالی و بررسی اسناد بالادستی و غیره، چرایی مشکل بررسی شد. ۱۷۹ مسئله شناسایی شد که بین ۲۲ مشکل توزیع شد. در مرحله بعدی دسته‌بندی اولیه انجام شد و روابط علی و معلولی بررسی شد و به ۴۷ مسئله رسیدیم. مسائل اصلی‌تر که گلوگاه هستند و با حل آن‌ها بسیاری از مسائل حل می‌شود. در نهایت با استفاده از بارش فکری به پنج مسئله رسیدیم.

رئیس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت پنج مسئله اصلی آموزش عالی را آمایش آموزش عالی، ارتباط دانشگاه با صنعت، نظام تأمین مالی آموزش عالی، نظام ارتقاء اساتید و نظام حکمرانی دانشگاه‌ها اعلام کرد و افزود: بر اساس این موارد، ۲۱ راهکار شناسایی کردیم که ۱۶ راهبرد در سطح وزارتخانه است و باقی فرا وزارتخانه‌ای است. بعد از شناسایی و اولویت‌بندی مسائل، وارد برنامه حل مسئله شدیم.

خواجه ادامه داد: در بحث نظام ارتقاء، آئین‌نامهارتقاء را بازنگری کردیم، از سال ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۷ فاز مطالعاتی بود، اواخر سال ۱۳۹۸ مستندات پروژه را به یک بسته سیاستی تبدیل کردیم. پیش‌نویسآئین‌نامهبا حضور نخبگان و مسئولان اجرایی در ۲۰ جلسه بحث شد و در نهایت بهآئین‌نامهپیشنهادی رسیدیم.

رئیس پژوهشکده سیاست پژوهی و مطالعات راهبردی حکمت بیان کرد: در بحث ارتقاء اساتید، مقام معظم رهبری نمی‌گویند مقاله را حذف کنیم و ارتقاء بر مبنای مقاله انجام نشود، بلکه می‌فرمایند که جایگاه مقاله در نظام ارتقاء اساتید در مقایسه با سایر فعالیت‌ها منطقی شود، ناظر به مسائل جامعه شود و از همه اساتید مقاله نخواهیم.

وی در ادامه به بحث و بررسی راجع به جزئیات آئین‌نامه پیشنهادی پرداخت و در پایان نیز پرسش‌هایی از سوی حضار و شنوندگان مطرح شد که صالح رشید حاجی خواجه لو به آن‌ها پاسخ داد.