گذری بر تاریخچه کتاب و کتابخوانی در ایران/ رسالت‌ متولیان فرهنگی چیست؟

سیده‌زهرا صابری‌ نیکو عضو هیئت علمی گروه ادبیات و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرانزلی به مناسبت گرامیداشت ۲۴ آبان  و هفته کتاب و کتابخوانی در گفت‌و‌گو با خبرنگار گروه استان‌های خبرگزاری آنا در بندرانزلی به تبیین تاریخچه کتاب و کتابخوانی در ایران و اهمیت و جایگاه آن پرداخت و اظهار کرد: اینکه در تقویم یک کشور روز یا هفته‌ای خاص به کتاب و کتابخوانی اختصاص داده می‌شود، ناظر به پیشینه فرهنگی و فکری آن کشور و اهمیت جایگاه علم و دانش است.

عضو هیئت علمی گروه ادبیات و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرانزلی با بیان اینکه یکی از ارکان شکل‌گیری دوران پرشکوه تاریخی، پیدایش خط و کتابت بوده است، افزود: ثبت تجربه‌های بشری، دانش، اندیشه و درونیات پیشینیان از این راستا صورت گرفته و به آیندگان منتقل شده است.

صابری نیکو عنوان کرد: پیشینه تاریخی کشورمان نشان می‌دهد که ایرانیان تا چه اندازه بر اهمیت کتاب و آثار مکتوب واقف بوده و چقدر در حفظ و نگهداری این آثار کوشش می‌کردند.

**کتابخانه بخارا محل کسب علم ابوعلی‌سینا

وی تبیین کرد: در زبان زرتشتی واژه «دژنپشت» به معنای دژ یا قلعه‌‌ نوشته‌ها را داریم که محل امنی برای نگهداری نوشته‌ها و آثار مکتوب بوده است. در کتاب کارنامه اردشیر بابکان که اواخر دوره ساسانی به زبان فارسی میانه نوشته شده نیز واژه فرهنگستان آمده که آن هم محل تحصیل علم و نگهداری کتب علمی بوده است.

این استادیار دانشگاه افزود: در دوره ساسانی جندی‌شاپور یکی از مهم‌ترین شهرهای ساسانیان و از بزرگ‌ترین مراکز علمی و پزشکی جهانِ آن روز بود و در علوم مختلف کتابخانه‌های مجزایی داشته که برخی از این کتاب‌ها به‌خصوص در علم طب از دیگر زبان‌ها ترجمه شده بودند.

صابری نیکو در بخش دیگری از گفت‌و‌گو با آنا مطرح کرد: پس از اسلام جمع‌آوری کتب میان خلفا و پادشاهان به‌ویژه بزرگان ایرانی رواج داشته است. در بخارا کتابخانه بزرگی که نوح‌ بن‌ منصور ساسانی آن را بنا کرد، محل تحصیل و علم‌آموزی بزرگانی مانند ابوعلی‌سینا بود و شهرهایی مانند نیشابور و بخارا مانند دارالخلافه بغداد دارای کتابخانه‌های بزرگ و عمومی بودند.

عضو هیئت علمی گروه ادبیات و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرانزلی افزود: از بزرگ‌ترین مصیبت‌هایی که در ایران مانند بسیاری دیگر از کشورهای متمدن رخ داد، موضوع کتاب‌سوزی و کتابخانه‌سوزی بود که بزرگ‌ترین آن را در ویرانی‌های حمله مغول شاهد بودیم.

صابری نیکو اضافه کرد: بعد از مغول در بسیاری از شهرها کتابخانه‌هایی وجود داشت و هر فردی که به ساخت مدرسه اقدام می‌کرد برای آن کتابخانه‌ای نیز ایجاد می‌کرد؛ مانند کتابخانه مرحوم سپهسالار که همچنان برقرار است.

عضو هیئت علمی گروه ادبیات دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرانزلی گفت: یکی از مسائل غرور‌آفرینی که ما ایرانیان می‌توانیم به آن ببالیم، این است که نهضت «شعوبیه» در مبارزه با تفاخر و خود بزرگ‌بینی امویان، نهضتی کاملاً علمی و فرهنگی بوده است.

وی عنوان کرد: ایرانیان در برابر امویان دست به نهضت علمی و فرهنگی زده و از طریق ترجمه و نشر رساله‌ها، کتب و آثار علمی در زمینه‌های مختلف و معرفی آنها به جهانیان، پیشینه و برتری علمی خود را به دنیا ثابت کردند.

عضو هیئت علمی گروه ادبیات و استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرانزلی با تأکید بر جایگاه ارزشمند کتاب و کتابخوانی و با بیان اینکه ما ایرانیان کتاب را به عنوان یار مهربان می‌شناسیم، گفت: متأسفانه با پیشرفت تکنولوژی، جایگاه کتاب به دلیل ورود جایگزین‌های سریع‌تر و ارزان‌قیمت‌تر، تقلیل یافته و نسل جدید آن طور که باید به اهمیت کتاب و کتابخوانی واقف نیست.

صابری نیکو با اشاره به اینکه مناسبت‌هایی مانند هفته کتاب و کتابخوانی بهانه‌ای است تا بیش از هر زمان دیگری به موضوع کتاب و کتابخوانی بپردازیم، ادامه داد: یکی از رسالت‌های متولیان فرهنگی جامعه ازجمله آموزش‌و‌پرورش و جامعه دانشگاهی آن است که با معرفی آثار معتبر و نویسندگان بنام و ترجمه‌های صحیح و مناسب و به‌روزکردن کتابخانه‌ها، بار دیگر فرهنگ کتاب و کتابخوانی را میان دانش‌آموزان و دانشجویان احیا و نهادینه کنند.

وی ابراز امیدواری کرد که پرچم ایران اسلامی همچنان بر قله‌های علم و پیشرفت در اهتزاز باشد.

به گزارش آنا، کتابخانه دانشگاه آزاد اسلامی واحد بندرانزلی که با ۳ هزار و ۲۰۰ دانشجو و ۸۱ عضو هیئت علمی در محدوده منطقه آزاد انزلی واقع شده است با بیش از ۲۳ هزار عنوان کتاب فارسی و لاتین آماده ارائه خدمات به استادان، کارکنان و دانشجویان این دانشگاه است.

گفتگو: حمیدرضا ساسانیان