«خلّاقیت در پژوهش» به کمک مرکز تحقیقات آمد؛
گزارش آنا از جایگاه علمی زنان در ایران؛
بیش از ۶۰ درصد ورودی دانشگاه‌ها را بانوان تشکیل می‌دهند/ زنان ایرانی پس از انقلاب؛ برخوردار از کرامت و پیشرفت
علی‌رغم اینکه شاهد ادعای مغرضانه برخی رسانه‌ها و سازمان‌های خارجی در مورد آمار علمی و تحصیلات دانشگاهی زنان ایرانی هستیم اما میزان باسوادی زنان کشور ۹۰ درصد است که حتی نسبت به میانگین جهانی بالاتر به شمار می‌آید.
گروه دانشگاه خبرگزاری آنا _ فاطمه بحیرائی؛ انقلاب شکوهمند اسلامی با همه فراز و نشیب‌ها اکنون رخت چهل‌وسه سالگی را بر تن کرده و بیش از هر زمان دیگری به پختگی و کمال رسیده است. در روند تحولات معاصر نباید نقش زنان را فراموش کرد. امروزه توانایی و کارآیی زنان همپای توانایی‌های مردان و حتی فراتر است. زنان به حقوق خود آگاه شده‌اند؛ هر چند تا رسیدن به نتیجه مطلوب هنوز فاصله زیادی دارند. اگرچه حقوق زنان دارای ابعاد مختلفی است اما در این گزارش بر آن شدیم تا به جایگاه علمی بانوان در تاریخ و سیر تطور رشد سطح آگاهی و سواد (دانشی و بینشی) بانوان بپردازیم.
حرکت‌های سیاسی زنان پیش از مشروطه
در دوره قاجار نیز مانند دوره‌های قبل، زن در خانه بود و تقریبا هیچ ارتباطی با خارج از محیط خانواده نداشت. عقیده عمومی بر این بود که زن مطلقا باید مطیع اوامر شوهر باشد، ازاین‌رو دختران به‌گونه‌ای تربیت می‌شدند که پس از ازدواج شخصیت خود را در مقابل شخصیت شوهر فراموش کنند و تولید نسل، نگهداری و پرورش فرزندان را وظیفه شرعی و اصلی خود بدانند. دراین زمان گروه اندکی از زنان تحصیل‌کرده که بیشترشان وابسته به طبقات بالای جامعه بودند، حرکت‌هایی را در راستای کسب حقوق زنان انجام دادند. اما این فعالیت‌ها کافی نبود و اکثریت زنان هنوز از حقوق مسلم خود آگاه نبودند و به دلیل عدم آگاهی، زندگی سنتی برایشان مقبول‌تر بود.
وضعیت زنان در دوره پهلوی
بر اساس قانون مصوب ۲۱ تیر ۱۳۱۰ ه.ش (۱۴ اوت ۱۹۳۱ م) زنان اجازه یافتند در موارد خاصی درخواست طلاق دهند و این گامی برای بازیافتن حقوق زنان بود. رضاشاه با حرکتی نمادین، زنان را در خط مقدم انقلاب اجتماعی خود علیه اسلام قرار داد. به نظر رضاشاه، حجاب نشانه سنت‌گرایی بود. در عصر رضاشاه نیز زنان مانند دوران پس از مشروطه از حقوق سیاسی محروم بودند و زنان نمی‌توانستند در فضای سیاسی حاکم، حقوق خود را مطالبه کنند. ۹۹ درصد پزشکان متخصص زنان را بانوان ایرانی به خود اختصاص داده‌اند
با توجه به درافتادن رضاشاه با مذهب و روحانیون، به رغم گام‌های مثبتی که به لحاظ شرایط خاص جهانی در راستای آموزش زنان برداشته شد، مقوله کسب حقوق زنان مفاهیم دیگری یافت. این روند در دوره محمدرضاشاه نیز ادامه یافت. زنان در این دوره نیز تا سال ۱۳۴۱ ه.ش از حق رأی و حق انتخاب‌شدن برخوردار نبودند تا اینکه در مهر همین سال، لایحه انجمن‌های ایالتی و ولایتی که بر اساس آن زنان حق رأی داشتند، در هیئت وزیران تصویب شد.
زنان در دوره انقلاب و پس از آن
نقش زنان در دوره انقلاب و پس از آن در دوره هشت سال دفاع مقدس، غیرقابل‌انکار است، چه‌بسا اگر همراهی آنان نبود، هیچ تحولی به موفقیت ختم نمی‌شد. زن ایرانی این‌بار با حضور خود در صحنه انقلاب دو هدف داشت؛ اعتراض به وضع موجود و درخواست تحولی بنیادین در دیدگاه‌های حاکم بر جامعه در مورد زنان. امام‌خمینی (ره) به نقش زنان و حضور آن‌ها در اجتماع اهمیت زیادی می‌داد. ایشان با اشاره به نقش کلیدی زنان می‌فرماید «آنچه ما امروز داریم، از زنان داریم.»
بیشتر بخوانید:
زنان ایرانی با موفقیت درصحنه سیاست خارجه نقش‌آفرینی می‌کنند
مالکیت ۱۶ درصد از شرکت‌های دانش‌بنیان و خلاق در اختیار بانوان قرار دارد
با پیروزی انقلاب اسلامی این ظرفیت به وجود آمد که این قشر حتی در دانشگاه‌ها گوی سبقت را از مردان گرفتند و کفه ترازوی علمی کشور به سمت بانوان سنگین شد. این امر نشان می‌دهد که انقلاب و نظام اسلامی به لحاظ علمی زمینه عادلانه برای تحصیل بانوان در سطوح مختلف فراهم کرده و از سوی دیگر بانوان ایرانی نیز توانمندی‌های ذهنی و فکری خود را به رخ جهان کشیدند. در کنار علم، هنر و صدها فنون دیگر همچون فعالیت در عرصه‌های ورزشی نیز، بانوان ایرانی را زبان‌زد کرد. همه پیشرفت‌ها باعث شده که سن امید به زندگی از ۵۴ سال ابتدای انقلاب به ۷۸ سال برسد
نقش بانوان از خانه‌داری تا فعالیت‌های اجتماعی و سیاسی با وجود کم‌مهری‌ها کمتر از مردان نبوده و در برخی عرصه‌ها حتی فراتر از مردان درخشیده‌اند، حضور فعال در مشارکت‌های سیاسی و اجتماعی به ویژه انتخابات یا پشتیبانی دفاعی نمونه‌های برجسته و شاخص از میدان‌داری بانوان ایران زمین است.
رشد جایگاه علمی بانوان ایرانی در کشور
فاطمه آلیا، پژوهشگر و نماینده اسبق مجلس شورای اسلامی در رابطه با پیشرفت و ارتقای جایگاه علمی بانوان پس از انقلاب می‌گوید «به گفته و گواه تمام موسسات علمی اروپا و آمریکا، آمار پزشکان عمومی زن نسبت به قبل از انقلاب و یا زمان پیروزی انقلاب ۱۶ برابر شده است. آن زمان ۳ هزار و ۵۰۰ پزشک عمومی خانم داشتیم و در حال حاضر ۶۰ هزار پزشک عمومی داریم (۳۱ درصد). پزشکان متخصصمان هم ۵۰ برابر شده، در آن زمان ۵۹۰ پزشک متخصص زن داشتیم و اکنون ۳۰ هزار پزشک متخصص زن داریم (۴۰ درصد). در حال حاضر ۹۹ درصد پزشکان متخصص زنان را بانوان ایرانی به خود اختصاص داده‌اند.»
وی ادامه می‌دهد «اول انقلاب اصلا پزشک فوق تخصص نداشتیم اما در حال حاضر ۵ هزار و ۳۰۰ نفر پزشک فوق تخصص خانم داریم. همه این پیشرفت‌ها باعث شده که سن امید به زندگی از ۵۴ سال ابتدای انقلاب به ۷۸ سال برسد. این یعنی میانگین عمر خانم‌های ایرانی در حال حاضر ۷۸ سال است در حالی‌که در اواخر دوره طاغوت ۵۴ سال بود و تمامی اینها علی‌رغم اتهاماتی است که درباره زنان به نظام جمهوری اسلامی می‌زنند.»
آلیا با اشاره به اینکه درصد باسوادی کشور در زمان طاغوت یک سوم جمعیت یعنی ۳۵ درصد بود، بیان می‌کند «امروز میزان باسوادی زنان کشور ۹۰ درصد است و حتی درصد باسوادی کشور نسبت به میانگین جهانی چند درصد بالاتر است که همه اینها دستاوردهای بعد از پیروزی انقلاب است. اساتید خانم در دانشگاه‌ها حدود یک تا یک و نیم درصد بود این در حالی است که در حال حاضر حدود ۲۰ درصد اساتید دانشگاه‌ها خانم هستند. یعنی حدود ۷ هزار استاد زن در دانشگاه‌ها و ۲ هزار و ۷۰۰ استاد حوزه علمیه داریم.»
این پژوهشگر و استاد دانشگاه اینطور ادامه می‌دهد که «اوایل انقلاب حدود ۲ میلیون دانش‌آموز دختر داشتیم که در حال حاضر این جمعیت به ۶ میلیون نفر رسیده است که این مسئله بیانگر افزایش اعتماد خانواده‌ها به نظام و سلامت آموزشی است. در اوایل انقلاب دانش‌آموخته خانم مقطع کارشناسی به بالا ۶ درصد بود که در حال حاضر طبق آمارها ۴۴ درصد دانش‌آموختگان این مقطع خانم‌ها هستند. در زمان پیروزی انقلاب شاغلین خانم آموزش و پرورش ۱۲۵ هزار نفر بودند که در حال حاضر ۶۰۰ هزار خانم شاغل در بخش‌های مختلف آموزش و پرورش داریم. امروز بیش از ۶۰ درصد ورودی دانشگاه‌ها بانوان هستند و با افتخار می‌توانیم بگوئیم بانوان نقش فعالی در هیئت‌های اندیشه‌ورز دستگاه‌های مختلف دارند.»
وی اظهار می‌کند «در زمینه ورزشی هم پس از انقلاب نگاه ویژه‌ای به بانوان شد. پس از نهادینه‌شدن ورزش همگانی و قهرمانی، عنوان شد که ورزش برای سلامت و نشاط خانم‌ها یک امر واجب است و امکانات ورزشی برای تشویق خانم‌ها به‌منظور فعالیت‌های ورزشی فراهم شد. شاید در زمان پیروزی انقلاب بیش از ۶ _ ۷ رشته ورزشی در حوزه زنان وجود نداشت اما امروز حدود ۳۸ رشته ورزشی بانوان داریم و خانم‌ها در بیشتر رشته‌ها فعالیت دارند. امروز تعداد ورزشگاه اختصاصی بانوان ۳۰ برابر اوایل انقلاب است.»
بیشتر بخوانید:
بانک اطلاعاتی ظرفیت‌های بانوان دانشگاه تهران تشکیل می‌شود/ تشکیل شبکه زنان کارآفرین دانشگاه تهران
جایگاه بانوان در ورزش دانشگاهی کجاست ؟
رشد علمی زنان ایرانی از ادعای رسانه‌های خارجی تا واقعیت
رضا منیعی، معاون موسسه پژوهشی و برنامه‌ریزی آموزش عالی اظهار می‌کند «تعداد کل دانشجویان زن در سال تحصیلی ۵۸-۵۷، ۵۴ هزار و ۲۴۸ نفر بوده که نسبت آنان به کل دانشجویان ۳۰.۹ درصد بوده است اما این رقم در سال تحصیلی ۹۴-۹۳ به ۲ میلیون و ۲۰۰ هزار و ۳۷۵ نفر افزایش یافته که به عبارتی دیگر ۴۵.۸ درصد دانشجویان را تشکیل می‌دهند.»
وی با اشاره به وضعیت علمی زنان دانشجو و مقاطع تحصیلی آنان اضافه می‌کند «در ابتدای انقلاب ۱۶ هزار و ۵۸۵ دانشجوی زن در مقطع کاردانی، ۳۲ هزار و ۶۷۰ نفر در مقطع کارشناسی، یک هزار و ۷۱۷ نفر در مقطع ارشد، ۳ هزار و ۱۷ نفر در مقطع دکتری حرفه‌ای، ۲۵۹ نفر در مقطع دکترای تخصصی و یک هزار و ۹۷۶ نفر در مقطع تحصیلات تکمیلی مشغول به تحصیل بوده‌اند. این رقم در سال تحصیلی ۹۴-۹۳ در مقاطع کاردانی به ۳۴۴ هزار و ۷۸۵ نفر، کارشناسی یک میلیون ۴۴۱ هزار و ۵۹۰ نفر، ارشد ۳۳۳ هزار و ۴ نفر، دکتری حرفه‌ای ۴۱ هزار و ۴۳۶ نفر، دکتری تخصصی ۳۹ هزار و ۵۶۰ نفر و تحصیلات تکمیلی ۳۷۲ هزار و ۵۶۴ نفر افزایش یافته است.»
منیعی اینطور ادامه می‌دهد که «بر اساس آمارهای ارائه شده شاهد آن هستیم که بانوان کشورمان در تمامی سال‌های تحصیلی گذشته حضور چشم‌گیری در مراکز علمی داشته‌اند، به گونه‌ای که طی سال‌های ۸۵-۸۴ نسبت آنان به کل جمعیت دانشجوی کشور ۵۱.۵ درصد، در سال ۸۶-۸۵ به میزان ۵۲.۴ درصد، در سال ۸۷-۸۶ به تعداد ۵۲.۹ درصد و در سال ۸۸-۸۷ به میزان ۵۱ درصد بوده است.»
معاون موسسه پژوهشی و برنامه‌ریزی آموزش عالی عنوان می‌کند «این آمارهای علمی و مستند در حالی است که هر از چندگاهی شاهد ادعای مغرضانه برخی رسانه‌ها و سازمان‌های خارجی در مورد آمار علمی و تحصیلات دانشگاهی زنان ایرانی هستیم به گونه‌ای که طی چند روز گذشته بنگاه خبر پراکنی بی‌بی‌سی در گفت‌وگویی با یک کارشناس مدعی شد که جمهوری اسلامی ایران در رده ۱۴۱ شکاف جنسیتی در دنیا قرار داد که یکی از مولفه‌های اصلی آن حضور زنان در مراکز علمی و دانشگاهی است. هر چند در دهه‌ها و سال‌های گذشته شمار و درصد حضور و تحصیلات زنان در مراکز دانشگاهی با نوسان‌هایی روبه‌رو بوده ولی توجه به رشد تحصیلی زنان همواره در این دوران نسبت به سایر کشورهای منطقه بالاتر بوده است.»
در پایان باید خاطرنشان کرد پیشرفت بانوان مرهون نگاه کلان جمهوری اسلامی ایران به کرامت و جایگاه این قشر بوده و شاخص‌ها نشان می‌دهند طی چهار دهه گذشته، نقش زنان در ارکان و اجزای نظام ارتقا یافته است.
انتهای پیام/۱۰۴/
انتهای پیام/
دایرةالمعارف دانشبنیانها ۹۶؛
